PROMETHEUS

PROMETHEUS

Iapeti et Clymenes fil. teste Poeta.

Κούρην δ᾿ Ι᾿άπετος καλλίσφυρον Ω᾿κεανίνην

Η᾿γάγετο Κλυμένην, καὶ ὁμὸν λέχος εἰσανέβαινεν,

Η῾δὲ οἰ Α῎τλαντα κρατερόφρονα γείνατο παῖδα.

Τίκτε δ᾿ ὑπερκύδαντα Μενοὶτιον, ἠδὲ Προμηθέα

Ποικίλον, αἰολομῆτιν. —— ——

Filium habuitt Deucalionem. Apollonius. Argon. l. 3.

—— —— Ε῎νθα Προμηθεὺς

Ι᾿απετιονίδης ἀγαθὸν τέκε Δευκαλίωνα,

Ο῞ς πρῶτος ποίησε πόλεις, καὶ ἐδείματο νηοὺς

Α᾿θανάτοις. —— ——

Hic fertur homines primum e luto finxisse, et universi generis hominum fuisse parens, vel potius artifex. Ovid. l. 1. Met. v. 80.

Sive recens tellus, seductaque nuper ab alto

Aethere, cognati retinebat semina caeli:

Quam satus Iapetô, mixtam fluvialibus undis

Finxit in effigiem moderantûm cuncta Deorum.

Claudian. l. 2. in Eutrop. v. 490.

—— Aetheriis miscens terrena Prometheus

Sinceram patrs mentem furatus Olympo:

Namque ferunt geminos, uno de semine, fratres

Iapetionidas generis primordia nostri

Dissimili finxisse manu, quoscumque Prometheus

Excoluis, multumque innexuis aethera limo.

Nam fma est, Prometheum, cum hominem fingeret, portiones captas e singulis elementis suo operi admiscuisse, atque pro ipsorum elementorum temperamentis non solum rires singulis corporibus addidisse, sed etiam motus animorum et mores. Qui vero etiam magis fabulose rem aggressi sunt explicare, dixerunt, timorem leporis, astutiam vulpis, pavonis ambitionem, tigridum feritatem, leonum iracundiam, et magnitudinem animi fuisse hominibus ab ipso Prometheo iniunctas: unde Horat. l. 1. Od. 16. v. 13.

Fertur Prometheus adders principi

Limo coactus particulam undique

Desectam, et insani leonis

Vim stomacho apposuisse nostro,

Huius ingenium admirata Minerva, se illi daturam promisit, quicquid apud superos esset, quod ad opetisperfectionem pertineret: cumque respondisset Prometheus. conicere se non posse, quae apud superos essent operi suo utilia, nisi praesens singula esset intuitus, Minervae operâ in caelum sublatus est, ubi cum corpora omnia caelesti igne videret animata, operi suo id utilissimum fore ratus, ferulam, quam secum artulerat, rotae Solis admovit, eâque accensâ ignem detulit in terras, luteumque suum hominem eô animavit. Quod Promethei furtum aegre serens Iuppiter, Pandorae, Epimether uxori, pyxidem tradit ad virum perferendam, quam cum ille aperuisset, mille morborum, aliarumque calamitatum generibus genus humanum implevit, quae omnia tradit Hesiodus, l. 1. Ε῎ργ. v. 47. Horatius, l. 1. Od. 3. v. 28

Post ignem athereâ domô

Subductum, macies, et nova febrium

Terris incubuit cohors. ——

Virgilius in Sileno:

Caucaseasque refert volucres, furtumque Promethei.

Vide Platonem in Protagora. Porro hunc ignem furatus est λαθὼν Δία τερπικέραυνον, uti loquitur Hesiodus, l. 1. Ε῎ργ. v. 52. quod cum rescivisset Iuppiter, Vulcano imperavit, ut forminam e luto componeret, quae cum astutissima esset, et omnibus artibus a Diis donata, vocata fuit Pandora; neque ante illam exstitisse femineum sexum crediderunt, uti testatur Pausan. in Atticis. hanc fabulantur missam fuisse a Iove ad Prometheum, cum omnibus malis in vasculo inclusis, quod munus cum sprevisset Prometheus, illa ad Epimetheum contendit, qui, demptô vasculi operculô, omnia mala evolare sentiens, vix ultimam et in imo residentem spem occlusit, cum quâ vas illud servavit. Cum vero Prometheus Iovis munus reiecisset, quod insidias formidaret, dicitur a Mercurio, Iovis iussu, ad Caucasum montem adductus, et in speluncâ, quae erat apud paropamisadas, vinctus, uti testatur Strabo, l. 15. Dicunt praeterea huic additam fuisse Aquilam, Typhonis filiam, ut ait, l. 2. histor. Pherecydes, et Echidnae Phorbantis, quae iecur illius assidue renascens laniaret ac deglutiret. Apollon. l. 2.

Καὶ δὴ Καυκασίων ὀρέων ἀνέτελλον ἐρίπναι

Η᾿λίβατοι, τόθι γαῖα περὶ ςτυφελοῖσι πάγοισιν

Ι᾿λλόμενος χαλκέῃσιν ἀλυκτοπέδῃσι Προμηθεύς.

Αἰετὸν ἤπατι φέρβε παλιμπετὲς ἀΐςςοντα.

Erat enim columnae aliigatus, neque ullô pactô se movere poterat: cui quantum iecinoris per diem ab aquila consumebatur, tantundem per noctem exserescebat, ne unquam doloris materia deficeret. Hesiod. in Theogon. v. 521.

Δῆσε δ᾿ ἀλυκτοπέδῃσι Προμηθέα ποικιλόβουλον

Δεσμοῖς ἀργαλέοισι, μέσον διὰ κίον᾿ ἐλάςςας.

Καὶ οἱ ἐπ᾿ ἀιετὸν ὦρσε τανύπτερον: ἀυτὰρ ὅγ᾿ ἦπαρ

Η῎ςθιεν ἀθάνατον: τὸ δ᾿ ἀέξετο ἶσον ἁπάντη

Νυκτὸς, ὅσον πρόπαν ἦμαρ ἔδοι τανυσίπτερος ὄρνις

Valer. Flaccus eum a vulture cruciari scribit, l. 7. v. 355. Vide Philostr. l. 2. de Vita Apollonii. Duris autem Samius scriptum reliquit, non ob ignem raptum, sed quia Palladem amaverit, Prometheum coniectum fuisse in vincula, et ita excruciatum: cuius rei facit argumentum, quia ad montem Caucasum habitantes populi soli Iovi et Minervae non sacrificabant, ut illius supplicii auctoribus, cum eximie colerent Herculem, qui Prometheum e vinculis liberâsset. Prometheum enim ab Hercule liberatum fuisseconstat. Philostratus negat id a Thebano factum: Hesiodus omnino affirmat. Aeschylus modô ab Hercule, modo a Iove liberatum narrat, et fabulam prorsus consundit. Alii a Vulcano solutum fabulantur. Fabulam quandam attigit Nicander in Theriacis, quae apud antiquos circumferebatur, quod ingrati homines, ad quos ignem Prometheus detulerat, furtum Promethei Iovi indicârint, pro qua accusatione praemium perpetuam iuventutem a Iove impetraverint. Hanc igitur quum suo asello clitellario imposuissent redeuntes, asinusque gravi siti in itinere laboraret, ad fontem quendam pervenit, ubi serpens, ne ad aquam accederet, prohibuit, nisi prius peractô preciô.

Tum vero pactus est asinus, se, quodcumque haberet, esse daturum, ne siti periret. Inde senectutem exuunt quotannis serpentes, ac fiunt iuvenes. Verba Nicandri sic se habent:

Ω᾿γύγιος δ᾿ ἄρα μῦθος εν αἰζηοῖσι φορεῖται,

Ω῞ς ὁπότ᾿ οὐρανὸν ἔςχε Κρόνου πρεσβύτατος υίὸς,

Νειμάμενος κασίεςςιν ἑκὰς περικυδέας ἀρχάς

Ι᾿δμοσύνῃ, νεότητα γέρας πόρεν ἡμερίοιςι

Κυδαίνων, δὴ γὰρ ῤα πυρὸς ληΐςτοῤ ἔριπτον

Α῎φρονες, οὐ μὲν τῆς δὲ κακοφραδίης ἀπόναντο.

Νωθεῖ γὰρ κάμνοντες ἀμορβεύοντο λεπάργῳ

Δῶρα, πολύσκαρθμος δὲ κεκαυμένος αὐχένα δίψη

Ρ῾ώετο, γωλειοῖσι δ᾿ ἰδὼν ὁλκηρέα θῆρα

Οὐλοὸν, ἐλλιτάνευσε κακῇ ἐπαλαλκέμεν ἄτη

Σάρων, αὐτὰρ ὁ βρῖθος, ὁ δὴ ῥ᾿ ἀνεδέξατο νώτοις

Η῎τεεν ἄφρονα δῶρον, ὁ δ᾿ οὐκ ἀπανῄνατο χρειῇ.

Menander vero, suavissimus poeta, merito torqueri Prometheum inquit, non quia ignem, sed quia multô gravius malum, feminam scil. invenerit:

Εἶτ᾿ οὐ δικαίως προσπεπατταλευμένον

Γράφουσι τὸν Προμηθέα πρὸς ταῖς πέτραις,

Καὶ γίνετ᾿ αὐτῷ λαμπὰς, ἄλλο δ᾿ οὐδὲ ἓν

Α᾿γαθὸν; ὃ μισεῖν οἶμ᾿ ἅπαντας τοὺς θεοὺς,

Γαυαῖκας ἔπλασ᾿ ὦ πολυτίμητοι θεοὶ,

Γέος ἀνιαρὸν. —— ——

Vide Hyginum et Lucianum in Prometheo, Verulamium item, de Sapientia Veter. Fuit autem vit prudentissimus, qui Astronomiam primus Assyriis indicavit, et rationem fulminum deprehendit; quamobrem ignem caelestem Iovi suffuratus, et in Caucaso ad saxum religatus fingitur. Hunc inter Deos recenset Catullus in Argonaut. Epigr. 65. v. 294.

Post hunc consequitur sollerti corde Prometheus;

Extenuata gerens veteris vestigia poenae;

Quam quondam, silici restrictus membra catenâ,

Persolvit, pendens in verticibus praeupcis.

Unde συγτενῆ Θεῶν eum vocat Aeschylus, et πυροφόρον Θεὸν Sophocles in Oedip. Colon. Propert. l. 2. el. 1. v. 69.

Idem Caucaseâ solvet de rupe Promethei

Brachia, et e medio pectore pellet avem.

Matthial. epigr. 7. l. Spectaculorum, v. 1.

Qualiter, in Scythica religatus rupe, Prometheus

Assiduam nimio pectore pavit avem.

Claudianus:

—— Hic volucrem vivo sub pectore pascit

Infelix Scythicâ fixus convalle Prometheus.

Inde Prometheus. Propert. l. 1. el. 12. v. 10.

—— —— An quae

Lecta Prometheis dividit herba iugis.

Ovid. l. 2. Amor. El. 16. v. 40.

Quaeque Prometheo saxa cruore madent.

Ausonius in Monosyllabis:

Unde Prometheo de corpore sanguineus ros

Aspergit cautes, et dira aconta creat cos.

E Caucaso enim legebautur a veneficis herbae ad incantationes. Seneca in Medea, v. 706.

Congerit in unum frugis infaustae mala,

Quacumque generat niveus saxis Eryx,

Quae fert opertis hieme perpetuâ iugis

Sparsus cruore Caucasus Promethei.

Nomen habet Prometheus, ἀπὸ τῆς προμηθείας. i. e. a providentia. Unde Hesiodo, in ἔργ. v. 48. ἀγκυλομήτης, αἰολόμητις, in Theogon. v. 521. et 616. ποικιλόβουλος, et πολύιδρις dicitur. αἰπυμήτης eum vocat Qu. Calaber. Πολυμήτης ab Oppidano vocatur, αἰπυμήτης, et σοφιςτὴς ab Aeschylo. Callidum eum vocat Horatius, l. 2. Carm. Od. 18. v. 35.

Callidum Promethea.

Revexit auro captus. —— ——

Unde Catullus; ut supra:

—— Sollerti corde Prometheus.

Ceterum in Historia veteri aliquantisper versatis (inquit Caestus) haud adeo operosum erit distinguere, quid poeticâ, et quid historicâ fide a poetis de Prometheo sit dictum. Non enim res ipsas gestas finxerunt poetae, ut loquitur Lactantius, l. 1. de Falsa Relig. c. 2. sed rebus gestis addiderunt quendam colorem. Et hôc detractô, et quasi de decoratâ fabulâ, nuda nobis apparebit historiae veritas. Apud Herodotum legere est in eo libro, quem composuit de vinculis Promethei; quod Scythiâ fluviô Aquilâ inundatâ, Prometheus, Scitharum rex, populis sibi subiectis res victui necessarias non suppeditare potuerit, atque eâ de causâ a Scythis in vincula coniectus sit. Quem tamen haud ita longe post Hercules in illas veniens regiones, a vinculis liberaverit, fluviô Aquilâ in Ocenum ductô. Agroetas quoque Rerum Scythicarum l. 13. eadem fere scripsit. Verum uterque non nudam, et sieuti gesta erat. sed adhuc fabulis et commentis quibusdam contaminatam recitant historiam. Audiamus igitur Polycharmum, in Rebus Lyciis, et Diodorum Siculum; qui scribunt, Nilum Aegypti fluv. aliquando, Siriô exortô, adeo intumuisse, ut, aggeribus ruptis, AEgyptum aquâ obruerit; imprimis autem illam partem, cui cum imperio praefuerit Prometheus: Et hunc fluvium, sive potius alveum Nili, ob aquae violentiam et celeritatem (unde etiam viscera Promethei exedisse fabulantur) postea Aquilam esse nuncupatum. herculem autem obturatis, quibus irruperat, locis, eum intra ripas coercuisse, et sic Prometheum liberâsse. Videtur Magog esse Prometheus, inquit Vir doctissimus, in Phaleg, l. 1. c. 2. Quia, ut Iapheti filius Magog, ita Prometheus Iapeti. 2. Et Caucaso Prometheus afsixus fuisse singitur, quia vel ipse, vel gens Scitharum ab illo

oriunda in Caucaso sedes sixit. 4. Et ignem e caelo in terram detulisse, quia metallis omnigenis in Soanis, Colchide et Iberiâ etfossis, artem metalla igne excoquendi, aut invenit, aut a Tuhalcaino inventam restituit. Id non latuit Aeschylum, poetam vetustissimum, qui Prometheum inducit ita loquentem in eo.

Χαλκὸν, σίδηρον, ἄργορον, χρυσόν τε τις

Φήσειεν ἂν πάροιθεν ἐξευρεῖν ἐμοῦ;

4. Et tota fabula de Promethei corde vel hepate, quod ab aquila corrosum contabescit, videtur niti nomine Magog; quod ab Ebraeo mug, vel magog, cuius Hithpael hithmaggeg, quod de animâ et corde usurpatum, dissolvi et contabescere significat, atque animô frangi et cruciari. Vide Lactant. loc. cit. Al. Rossaeum, in mystagogo Poetico, etc. Nic. Lloydius. Addo, quod in eius, vinculis exsoluti honorem, coronas olim gestari consuevisse, tamquam eius indignatio ex eo concepta, quod hominum causâ indita illi vincula essent, hôc cultu minui et placari posset, docet. Athenaeô teste, l. 15. Aeschylus in eo. Idem, inquit Athenaeus, in ea Fabula, cui nomen Sphinx,

Τῷ δὲ ξένῳ γε ςτέφανον ἀρχαῖεν ςτέφος

Δεσμῶν ἄριςτος ἐκ Προμηθέως λόγου.

Hospiti corenam priscum coronamentum (circumdo)

Vinculorum optimum e Promethei ratione.

Qua de re vide Car. Paschalium. Coronar. l. 4. c. 3. et plura de Prometheo, apud Voss. de Idolol. l. 1. c. 18. ubi fabulam hanc ad Nuachum trahit, coeterum plures hôc nomine videri fuisse, celebratissimumque apud Graecos Atlantis patrem, et in Prometheis (quod ludo nomen) nocturnum ignem, qui in ara Academiae accendebatur, adhibitum: cum Scaligero Poct. l. 1. c. 32. inter alia, addit.